زبان یکی از مؤلفه‌های اصلی وجود بشر است. هویت، فرهنگ، دیدگاه‌ها و اهداف همه با زبان تعریف، معرفی و بیان می‌شوند. تاثیر این کلمات و جملات بر مغز انسان خارق‌العاده است. با پیشرفت‌های مهم فنّاوری، پژوهشگران و دانشمندان توانسته‌اند تاثیرات دو زبانه بودن بر عملکرد مغز و افزایش توانایی شناختی آن را تحلیل کنند. آموزش کودک دو زبانه مزایای گوناگونی دارد. برخی از این مزایا به طور مستقیم بر عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد. طبق مطالعات انجام شده، زبان بر رشد شناختی مغز تاثیرات مثبت بسیاری دارد. در این مقاله ، به بررسی دو زبانه بودن کودکان و تاثیر آن بر رشد شناختی مغز پرداخته خواهد شد.

دو زبانه بودن یعنی چه؟

تعریف مشخصی برای دو زبانه بودن وجود ندارد، زیرا هر تعریف براساس توانایی یادگیری مهارت‌های زبانی اشخاص متفاوت است. اما تعریفی کلی از دو زبانه بودن این است که فرد توانایی برقراری ارتباط با دیگران را به دو زبان دارد.

مزایای شناختی دو زبانه بودن

در ادامه، پنج مزیت دو زبانه بودن و تاثیر آن بر مغز انسان بیان شده است.

۱. تفکر به دو زبان مختلف

مهم‌ترین مزیت دو زبانه بودن توانایی تفکر همزمان به دو زبان مختلف است. از آنجا که افراد دو زبانه قادرند به دو زبان مختلف فکر کنند، هنگام مکالمه با یک زبان، زبان دیگر آن‌ها به طور خودکار فعال می‌شود. جابجایی مداوم بین دو زبان به ذهن آن‌ها اجازه می‌دهد، نسبت به افراد یک زبانه، برداشت‌های متفاوتی از یک واژه در زبان‌های مختلف داشته باشند.

۲. کنترل مهارت های گفتاری و شنیداری 

افراد دو زبانه کنترل فوق‌العاده‌ای بر مهارت‌های گفتاری و شنیداری خود دارند. جابجایی مداوم بین دو زبان باعث افزایش مکانیسم کنترل مغز افراد دو زبانه می‌شود. به همین دلیل، یک فرد دو زبانه، هنگام صحبت کردن و گوش دادن، توجه بسیاری دارد و از اضافه‌گویی پرهیز می‌کند. براساس اصول ارتباطات، این ویژگی مهم و موثری برای هر فرد است و تمرین آن می‌تواند مکانیسم کنترل و ارتباط مغز را تقویت کند.

۳. توانایی انجام همزمان کارها

براساس تحقیقات انجام شده، از آنجا که افراد دو زبانه مدام در حال جابجایی بین دو زبان مختلف هستند، می‌توانند در انجام کارها نیز به همین شیوه عمل کنند. این افراد به راحتی می‌توانند، بدون هیچ سردرگمی، حواس و توجه خود را از کاری به کار دیگر معطوف کنند و وظایف مختلفی را به عهده بگیرند.

۴. مدیریت تناقض ها و تضادها

همانطور که گفته شد، دو زبانه‌ها، علاوه بر مکانیسم کنترل پیشرفته، می‌توانند در زمینه بازداری نیز موفق عمل کنند. توانایی مغزی این افراد باعث می‌شود بتوانند اطلاعات نامربوط را حذف کنند و بر موارد مورد نیاز متمرکز شوند. این مهارت پیشرفته ذهنی سبب می‌شود در مدیریت وظایفی که نیاز به نظارت اجرایی دارد موفق عمل کنند و بتوانند تضادها و تناقض‌ها را تشخیص دهند.

این توانایی می‌تواند با آزمون استروپ (STROOP) تشخیص داده شود. در این آزمایش، از افراد خواسته می‌شود، همزمان با خواندن اسامی رنگ‌ها، رنگی را که آن اسامی با آن نوشته شده‌اند نیز نام ببرد. برای مثال، کلمه زرد با رنگ آبی نوشته می‌شود و فرد باید همزمان به هر دو رنگ اشاره کند. یک ذهن دو زبانه می‌تواند، به کمک مهار اطلاعات غیرضروری (در این مثال، رنگ زرد)، اطلاعات مربوط به رنگ اصلی (در این مثال، رنگ آبی) را پردازش و پاسخ صحیح را اعلام کند.

علاوه بر این، براساس پژوهش‌ها، افراد دو زبانه، به دلیل توجه به جزئیات، جابجایی عملکردهای مختلف و تشخیص تناقض‌ها، در پردازش اطلاعات نیز سریع‌تر و موفق‌تر از افراد یک زبانه هستند. از این رو، دو زبانه‌ها انرژی کمتری برای انجام همزمان و متوالی کارها صرف می‌کنند و تمرکز و جابجایی بین وظایف مختلف برای آن‌ها ساده‌تر است.

۵. عملکرد اجرایی بهتر

افراد دو زبانه، به دلیل حافظه کارآمدی که دارند، در انجام کارهای مربوط به حافظه بهتر عمل می‌کنند. براساس مطالعات مختلف، دلیل حافظه کارآمدتر افراد دو زبانه فرآیند یادگیری و درک دو زبان مختلف است. با توجه به مقایسه مداوم و یادگیری زبان جدید، مهارت‌های اجرایی افراد دو زبانه بسیار پیشرفته است. این مهارت‌ها کمک می‌کند افراد در انجام وظایف خود متمرکز و مصمم باشند.

دو زبانه بودن و تاثیر آن بر عملکرد مغز

به طور خلاصه، دو زبانه‌ها برای تحقق نیازهای خود، به منظور انتقال مفاهیم به زبان دوم، روند گسترده‌ای از یادگیری، عدم یادگیری و تکرار یادگیری را طی می‌کنند. این فرآیند مستلزم توجه، تمرکز، یادآوری و تحلیل است که باعث افزایش فعالیت شناختی و اجرایی مغز می‌شود. از این رو، پردازش اطلاعات در مغز افراد دو زبانه گسترده‌تر از سایر افراد است و سبب افزایش کیفیت و کارآیی زندگی روزمره آن‌ها می‌شود. آشنایی با دو زبان مختلف فرصتی برای درک و ایجاد کلمات متناسب با زبان‌های مختلف ایجاد می‌کند. چنین توانایی‌هایی منجر به مشاهده دنیایی جدید و متفاوت می‌شود و کودک دو زبانه را به افرادی باهوش‌تر و خلاق‌تر از سایرین بدل می‌کند.